Wielu studentów kierunków związanych z ekonomią musi napisać pracę dyplomową, w której robi się analizę przypadku jakiejś firmy. Zakres tematyczny tego typu prac jest bardzo szeroki: od analizy finansowej, poprzez badania marketingowe, po zasoby ludzkie i inne aspekty działalności gospodarczej. Praktyką jest, że w tytule pracy podaje się wówczas nazwę firmy, której dotyczy case study. Wielu studentów ma jednak wątpliwości, czy można legalnie podać w temacie pracy licencjackiej, inżynierskiej lub magisterskiej nazwę firmy lub wykorzystać w treści pracy jej logo (oczywiście z podaniem źródła). W tym miejscu spróbujemy wyjaśnić te wątpliwości, aby ułatwić Wam pisanie prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich.
Nazwa firmy w regulacjach prawnych
Pisanie prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich często wiąże się z podaniem danych badanego podmiotu gospodarczego. W pracach dyplomowych z zakresu nauk ekonomicznych i zarządzania bardzo często posługujemy się zamiennie terminami firma i przedsiębiorstwo. Z prawnego punktu widzenia nie są to jednak pojęcia tożsame. Słowo „firma” tak naprawdę w rozumieniu Kodeksu Cywilnego oznacza nazwę. Przedsiębiorstwo zatem działa pod „firmą”, która służy oznaczeniu osób fizycznych, prawnych oraz jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, lecz posiadających zdolność prawną i jednocześnie prowadzących działalność gospodarczą. W przypadku osoby fizycznej firmą będzie jej imię i nazwisko wraz z ewentualnym elementem dodatkowym, stanowiącym nazwę przedsiębiorstwa (może to też być pseudonim lub slogan). W przypadku podmiotów posiadających osobowość prawną (czyli na przykład spółek, jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna oraz innych o podobnym charakterze), nazwa, czyli „firma” może być dowolna, powinna jednak zawierać określenie formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej podane w skrócie – np. Ares Sp. z o.o., PKO BP S.A.
Nazwa przedsiębiorstwa w pracy dyplomowej a ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Najczęściej wątpliwości co do możliwości użycia nazwy firmy w pracy dyplomowej pojawiają się w związku z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ustawa ta dopuszcza jednak wykorzystanie tej nazwy w pracy naukowej. Wiąże się to z wykorzystaniem firmy przedsiębiorstwa w celu analizy krytycznej. Obejmuje ona ocenę i krytyczne omówienie utworu lub twórczości (w tym przypadku jest to firma) na przykład w związku ze sporządzeniem recenzji czy oceny osiągnięć podmiotu. Nazwę firmy można zatem użyć w pracy dyplomowej na podstawie tak zwanego dozwolonego użytku.
Co to w praktyce oznacza dla studenta? Jak przekłada się to na praktyczne pisanie prac licencjackich, magisterskich lub inżynierskich? Posługując się nazwą firmy w treści pracy dyplomowej, należy podać źródło pochodzenia zaczerpniętych treści. Wymaga tego art.34 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Tak więc opisując przypadek danego przedsiębiorstwa z podaniem nazwy (firmy) w swojej pracy, jego charakterystykę, strukturę organizacyjną, czy robiąc jakieś inne analizy, koniecznie należy odnieść się do źródeł, z których zaczerpnięto te informacje. Najprościej skorzystać ze strony internetowej przedsiębiorstwa lub ze wpisów REGON lub CEIDG. Są to rejestry dostępne publicznie dla każdego, nie będzie zatem problemu z powołaniem się na nie.
Nazwa przedsiębiorstwa w pracy dyplomowej a ustawa prawo własności przemysłowej
Również ustawa prawo własności przemysłowej dopuszcza użycie nazwy przedsiębiorstwa w pracy licencjackiej, inżynierskiej lub magisterskiej. W tym kontekście można używać też znaku towarowego w treści pracy. Dopuszczają to art.156 ust. 1 pkt 1-3 rzeczonej ustawy. Zgodnie z zapisem tego aktu prawnego, „prawo ochronne na znak towarowy nie daje uprawnionemu prawa zakazywania używania w obrocie przez inne osoby:
-
ich adresów oraz nazwisk albo nazw lub innych oznaczeń indywidualizujących danego przedsiębiorcę lub jego przedsiębiorstwo […]
3) zarejestrowanego oznaczenia lub oznaczenia podobnego, jeżeli jest to konieczne dla wskazania przeznaczenia towaru […]”.
A zatem na podstawie powyższych przepisów nie ma przeszkód, aby użyć nazwy przedsiębiorstwa w swojej pracy dyplomowej.
Czy trzeba uzyskać zgodę przedsiębiorstwa na wykorzystanie jego nazwy lub znaku towarowego w treści pracy dyplomowej?
Chociaż zarówno ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jak i ustawa prawo własności przemysłowej dopuszczają w określonych przypadkach podanie nazwy lub wykorzystanie logotypu w pracy licencjackiej, magisterskiej lub inżynierskiej, to dobrą praktyką jest poproszenie o zgodę na wykorzystanie tych elementów. Pamiętać należy, że zarówno firma, jak i znak towarowy stanowią własność przedsiębiorcy, w związku z czym ma prawo w pełni nimi rozporządzać. Ktoś może sobie po prostu nie życzyć, aby jego firma była opisywana w czyjejś pracy licencjackiej lub magisterskiej, zwłaszcza jeśli wynik analizy krytycznej nie jest pozytywny. Praca dyplomowa może też być opublikowana na stronie uczelni za zgodą studenta i dostępna publicznie dla wszystkich Internecie, więc wcale nie jest oczywiste, że właściciel przedsiębiorstwa musi się zgadzać na takie praktyki.
Chociaż pisanie prac licencjackich, inżynierskich i magisterskich z wykorzystaniem nazwy firmy prawnego punktu widzenia nie jest zakazane, warto jednak zwrócić się do przedsiębiorcy z odpowiednim pismem o udzielenie zgody. Jest to po prostu dobra praktyka, pozwalająca spełnić przesłanki z art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Pisanie prac licencjackich. Co zrobić, jeśli analizowane przedsiębiorstwo nie udzieli zgody na wykorzystanie jego nazwy lub logotypu w pracy dyplomowej?
Jeżeli mimo wszelkich starań nie uda nam się uzyskać zgody na wykorzystanie nazwy przedsiębiorstwa w temacie i tekście pracy dyplomowej, lepiej nie robić tego bez zgody przedsiębiorcy. Można wówczas liczyć się z odpowiedzialnością wskazaną w art. 79 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tj. usunięcie skutków naruszenia praw autorskich, wezwanie do zaniechania działania, naprawienie wyrządzonej szkody wizerunkowej, zapłata odszkodowanie itp.).
Jeżeli mamy dostęp do danych potrzebnych do analizy przeprowadzonej na potrzeby pracy dyplomowej (publikowanych na przykład na stronie internetowej lub otrzymaliśmy te dane w pracy z zastrzeżeniem, że możemy je wykorzystać, ale bez podawania nazwy firmy), problem użycia nazwy i logotypu przedsiębiorstwa można obejść, zastępując je oznaczeniem literowym. Wówczas piszemy o przedsiębiorstwie X lub spółce XYZ. W takiej sytuacji nie naruszamy niczyich praw autorskich do nazwy lub znaku towarowego.
Co zrobić, jeśli musimy przeprowadzić analizę jakiejś firmy, a nie mamy żadnych danych z żadnego przedsiębiorstwa?
W przypadku, jeżeli promotor wymaga zamieszczenia w pracy studium przypadku firmy lub wykonania jakiejś analizy krytycznej opartej na przedsiębiorstwie można zastosować dwa podejścia. Pierwsze z nich, niewątpliwie tańsze, polega na wyszukaniu niezbędnych informacji w Internecie. Wbrew pozorom, bardzo wiele informacji jest dostępnych publicznie. Co więcej, spółki giełdowe mają wręcz obowiązek publikowania sprawozdań na temat swojej działalności. Można zatem znaleźć takie dokumenty jak sprawozdania finansowe, analizy, strategie oraz cały szereg innych informacji, jakie przedsiębiorstwa publikują dla swoich interesariuszy. Istotne jest tylko to, aby z góry nie narzucać sobie przedsiębiorstwa i wybrać takie, o którym jest najwięcej informacji w sieci.
Jeśli ta metoda okaże się nieskuteczna, warto skorzystać z usług infobrokerskich. Dobrym rozwiązaniem jest zamówienie raportu na temat przedsiębiorstwa firmie świadczącej pomoc w pisaniu prac dyplomowych. Serwisy tego typu świadczą też usługi infobrokeringu i mogą dostarczyć odpowiednie informacje do późniejszego wykorzystania w pracy dyplomowej w w postaci raportu. Jest to o tyle korzystne rozwiązanie, że taki raport jest od razu przygotowany pod kątem prac dyplomowych. Jako przykład można podać tu serwis Cyber-promotor.pl, który posiada bogatą bazę informacji o przedsiębiorstwach wraz ze zgodami na wykorzystanie informacji do celów naukowych i może szybko przygotować potrzebny raport. Dodatkowo jest to serwis z wieloletnim doświadczeniem, który zna dobrze potrzeby studentów.
Źródła:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.- Kodeks cywilny (Dz.U.2016.380 z późn. Zm.)
Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. O prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2016.666 j.t.)
Ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U.2017.776 t.j.)
